游侠列传序

　　韩子曰：“儒以文乱法，而侠以武犯禁。”二者皆讥，而学士多称于世云。至如以术取宰相、卿、大夫，辅翼其世主，功名俱著于《春秋》，固无可言者。及若季次、原宪，闾巷人也，读书怀独行君子之德，义不苟合当世，当世亦笑之。故季次、原宪，终身空室蓬户，褐衣疏食不厌。死而已四百余年，而弟子志之不倦。今游侠，其行虽不轨于正义，然其言必信，其行必果，已诺必诚，不爱其躯，赴士之厄困，既已存亡死生矣，而不矜其能。羞伐其德。盖亦有足多者焉。

　　且缓急，人之所时有也。太史公曰：昔者虞舜窘于井廪，伊尹负于鼎俎，傅说匿于傅险，吕尚困于棘津，夷吾桎梏，百里饭牛，仲尼畏匡，菜色陈、蔡。此皆学士所谓有道仁人也，犹然遭此灾，况以中材而涉乱世之末流乎?其遇害何可胜道哉!鄙人有言曰：“何知仁义，已享其利者为有德。”故伯夷丑周，饿死首阳山，而文、武不以其故贬王；跖跻暴戾，其徒诵义无穷。由此观之，“窃钩者诛，窃国者侯；侯之门，仁义存。”非虚言也。今拘学或抱咫尺之义，久孤于世，岂若卑论侪俗，与世浮沉而取荣名哉!而布衣之徒，设取予然诺，千里诵义，为死不顾世。此亦有所长，非苟而已也。故士穷窘而得委命，此岂非人之所谓贤豪间者邪?诚使乡曲之侠，予季次、原宪比权量力，效功于当世，不同日而论矣。要以功见言信，侠客之义，又曷可少哉!

　　古布衣之侠，靡得而闻已。近世延陵、孟尝、春申、平原、信陵之徒，皆因王者亲属，藉于有土卿相之富厚，招天下贤者，显名诸侯，不可谓不贤者矣。比如顺风而呼，声非加疾，其势激也。至如闾巷之侠，修行砥名，声施于天下，莫不称贤，是为难耳!然儒、墨皆排摈不载。自秦以前，匹夫之侠，湮灭不见，余甚恨之。以余所闻，汉兴，有朱家、田仲、王公、剧孟、郭解之徒，虽时扞当世之文罔，然其私义，廉洁退让，有足称者。名不虚立，士不虚附。至如朋党宗强比周，设财役贫，豪暴侵凌孤弱，恣欲自快，游侠亦丑之。余悲世俗不察其意，而猥以朱家、郭解等，令与豪暴之徒同类而共笑之也。

　　hán zǐ yuē ：“rú yǐ wén luàn fǎ ，ér xiá yǐ wǔ fàn jìn 。”èr zhě jiē jī ，ér xué shì duō chēng yú shì yún 。zhì rú yǐ shù qǔ zǎi xiàng 、qīng 、dà fū ，fǔ yì qí shì zhǔ ，gōng míng jù zhe yú 《chūn qiū 》，gù wú kě yán zhě 。jí ruò jì cì 、yuán xiàn ，lǘ xiàng rén yě ，dú shū huái dú háng jun1 zǐ zhī dé ，yì bú gǒu hé dāng shì ，dāng shì yì xiào zhī 。gù jì cì 、yuán xiàn ，zhōng shēn kōng shì péng hù ，hè yī shū shí bú yàn 。sǐ ér yǐ sì bǎi yú nián ，ér dì zǐ zhì zhī bú juàn 。jīn yóu xiá ，qí háng suī bú guǐ yú zhèng yì ，rán qí yán bì xìn ，qí háng bì guǒ ，yǐ nuò bì chéng ，bú ài qí qū ，fù shì zhī è kùn ，jì yǐ cún wáng sǐ shēng yǐ ，ér bú jīn qí néng 。xiū fá qí dé 。gài yì yǒu zú duō zhě yān 。

　　qiě huǎn jí ，rén zhī suǒ shí yǒu yě 。tài shǐ gōng yuē ：xī zhě yú shùn jiǒng yú jǐng lǐn ，yī yǐn fù yú dǐng zǔ ，fù shuō nì yú fù xiǎn ，lǚ shàng kùn yú jí jīn ，yí wú zhì gù ，bǎi lǐ fàn niú ，zhòng ní wèi kuāng ，cài sè chén 、cài 。cǐ jiē xué shì suǒ wèi yǒu dào rén rén yě ，yóu rán zāo cǐ zāi ，kuàng yǐ zhōng cái ér shè luàn shì zhī mò liú hū ?qí yù hài hé kě shèng dào zāi !bǐ rén yǒu yán yuē ：“hé zhī rén yì ，yǐ xiǎng qí lì zhě wéi yǒu dé 。”gù bó yí chǒu zhōu ，è sǐ shǒu yáng shān ，ér wén 、wǔ bú yǐ qí gù biǎn wáng ；zhí jī bào lì ，qí tú sòng yì wú qióng 。yóu cǐ guān zhī ，“qiè gōu zhě zhū ，qiè guó zhě hóu ；hóu zhī mén ，rén yì cún 。”fēi xū yán yě 。jīn jū xué huò bào zhǐ chǐ zhī yì ，jiǔ gū yú shì ，qǐ ruò bēi lùn chái sú ，yǔ shì fú chén ér qǔ róng míng zāi !ér bù yī zhī tú ，shè qǔ yǔ rán nuò ，qiān lǐ sòng yì ，wéi sǐ bú gù shì 。cǐ yì yǒu suǒ zhǎng ，fēi gǒu ér yǐ yě 。gù shì qióng jiǒng ér dé wěi mìng ，cǐ qǐ fēi rén zhī suǒ wèi xián háo jiān zhě xié ?chéng shǐ xiāng qǔ zhī xiá ，yǔ jì cì 、yuán xiàn bǐ quán liàng lì ，xiào gōng yú dāng shì ，bú tóng rì ér lùn yǐ 。yào yǐ gōng jiàn yán xìn ，xiá kè zhī yì ，yòu hé kě shǎo zāi !

　　gǔ bù yī zhī xiá ，mí dé ér wén yǐ 。jìn shì yán líng 、mèng cháng 、chūn shēn 、píng yuán 、xìn líng zhī tú ，jiē yīn wáng zhě qīn shǔ ，jiè yú yǒu tǔ qīng xiàng zhī fù hòu ，zhāo tiān xià xián zhě ，xiǎn míng zhū hóu ，bú kě wèi bú xián zhě yǐ 。bǐ rú shùn fēng ér hū ，shēng fēi jiā jí ，qí shì jī yě 。zhì rú lǘ xiàng zhī xiá ，xiū háng dǐ míng ，shēng shī yú tiān xià ，mò bú chēng xián ，shì wéi nán ěr !rán rú 、mò jiē pái bìn bú zǎi 。zì qín yǐ qián ，pǐ fū zhī xiá ，yān miè bú jiàn ，yú shèn hèn zhī 。yǐ yú suǒ wén ，hàn xìng ，yǒu zhū jiā 、tián zhòng 、wáng gōng 、jù mèng 、guō jiě zhī tú ，suī shí gǎn dāng shì zhī wén wǎng ，rán qí sī yì ，lián jié tuì ràng ，yǒu zú chēng zhě 。míng bú xū lì ，shì bú xū fù 。zhì rú péng dǎng zōng qiáng bǐ zhōu ，shè cái yì pín ，háo bào qīn líng gū ruò ，zì yù zì kuài ，yóu xiá yì chǒu zhī 。yú bēi shì sú bú chá qí yì ，ér wěi yǐ zhū jiā 、guō jiě děng ，lìng yǔ háo bào zhī tú tóng lèi ér gòng xiào zhī yě 。