扬州慢

淳熙丙申正日,予过维扬。夜雪初霁,荠麦弥望。入其城则四壁萧条，寒水自碧，暮色渐起，戍角悲吟。予怀怆然，感慨今昔,因自度此曲。千岩老人以为有《黍离》之悲也。

淮左名都，竹西佳处，解鞍少驻初程。过春风十里，尽荠麦青青。自胡马窥江去后，废池乔木，犹厌言兵。渐黄昏、清角吹寒，都在空城。

杜郎俊赏，算而今、重到须惊。纵豆蔻词工，青楼梦好，难赋深情。二十四桥仍在,波心荡冷月无声。念桥边红药，年年知为谁生。

注释

①淮左：宋在苏北和江淮设淮南东路和淮南西路，淮南东路又称淮左。

②竹西：扬州城东一亭名，景色清幽。

③春风十里：借指昔日扬州的最繁华处。

④胡马窥江：1129年和1161年，金兵两次南下，扬州都遭惨 重破坏。这首词作于1176年。

⑤杜郎：唐朝诗人杜牧，他以在扬州诗酒清狂著称。

⑥青楼梦：杜牧《遗怀》，“十年一觉扬州梦，赢得青楼薄幸名。”

⑦二十四桥：在扬州西郊，传说有二十四美人吹箫于此。

⑧桥边红药：二十四桥又名红药桥，桥边生红芍药。

赏析

尽管姜夔一生以游士终老，但白石词并不仅仅是游士生涯的反映，展现在他笔下的是折射出多种光色的情感世界。诚然，由于生活道路和审美情趣的制约，较之辛词，姜词的题材较为狭窄，对现实的反映也略显淡漠。但他并不是一位不问时事的世外野老。姜夔身历高、孝、光、宁四朝，其青壮年正当宋金媾和之际，朝廷内外，文恬武嬉，将恢复大计置于度外。姜夔也曾因此而痛心疾首，深致慨叹。淳熙二年，他客游扬州时便有感于这座历史名城的凋敝和荒凉，而自度此曲，抒写黍离之悲。在作年可考的姜夔词中，这是最早的一首。上片由“名都”、“佳处”起笔，却以“空城”作结，其今昔盛衰之感昭然若揭。“过春风十里，尽荠麦青青”，自虚处传神，城池荒芜、人烟稀少、屋宇倾颓的凄凉情景不言自明，这与杜甫的“城春草木深”（《春望》）用笔相若。“春风十里”，并非实指一路春风拂面，而是化用杜牧诗意，使作者联想当年楼阁参差、珠帘掩映的盛况，反照今日的衰败景象。“胡马窥江”二句写金兵的劫掠虽然早已成为过去，而“废池乔木”犹以谈论战事为厌，可知当年带来的战祸兵燹有多么酷烈！陈廷焯《白雨齐词话》认为：“‘犹厌言兵’四字，包括无限伤乱语，他人累千百言，亦无此韵味。”姜词以韵味胜，其佳处即在于淡语不淡，其中的韵味反倒是某些浓至之语所不及的。“清角”二句，不仅益增寂凄，而且包含几多曲折：下有同仇敌忾之心，而上无抗金北伐之意，这样，清泠的号角声便只能徒然震响在兵燹之余的空城。词的下片，作者进一步从怀古中展开联想：晚唐诗人杜牧的扬州诗历来脍炙人中，但如果他重临此地，必定再也吟不出深情缱绻的诗句，因为眼下只有一弯冷月、一泓寒水与他倘佯过的二十四桥相伴；桥边的芍药花虽然风姿依旧，却是无主自开，不免落寞。尤其“二十四桥”二句， 愈工致，愈惨淡，可谓动魄惊心。萧德藻认为此词“有黍离之悲”，的确深中肯綮。

chún xī bǐng shēn zhèng rì ,yǔ guò wéi yáng 。yè xuě chū jì ,qí mài mí wàng 。rù qí chéng zé sì bì xiāo tiáo ，hán shuǐ zì bì ，mù sè jiàn qǐ ，shù jiǎo bēi yín 。yǔ huái chuàng rán ，gǎn kǎi jīn xī ,yīn zì dù cǐ qǔ 。qiān yán lǎo rén yǐ wéi yǒu 《shǔ lí 》zhī bēi yě 。

huái zuǒ míng dōu ，zhú xī jiā chù ，jiě ān shǎo zhù chū chéng 。guò chūn fēng shí lǐ ，jìn qí mài qīng qīng 。zì hú mǎ kuī jiāng qù hòu ，fèi chí qiáo mù ，yóu yàn yán bīng 。jiàn huáng hūn 、qīng jiǎo chuī hán ，dōu zài kōng chéng 。

dù láng jun4 shǎng ，suàn ér jīn 、zhòng dào xū jīng 。zòng dòu kòu cí gōng ，qīng lóu mèng hǎo ，nán fù shēn qíng 。èr shí sì qiáo réng zài ,bō xīn dàng lěng yuè wú shēng 。niàn qiáo biān hóng yào ，nián nián zhī wéi shuí shēng 。

zhù shì

①huái zuǒ ：sòng zài sū běi hé jiāng huái shè huái nán dōng lù hé huái nán xī lù ，huái nán dōng lù yòu chēng huái zuǒ 。

②zhú xī ：yáng zhōu chéng dōng yī tíng míng ，jǐng sè qīng yōu 。

③chūn fēng shí lǐ ：jiè zhǐ xī rì yáng zhōu de zuì fán huá chù 。

④hú mǎ kuī jiāng ：1129nián hé 1161nián ，jīn bīng liǎng cì nán xià ，yáng zhōu dōu zāo cǎn zhòng pò huài 。zhè shǒu cí zuò yú 1176nián 。

⑤dù láng ：táng cháo shī rén dù mù ，tā yǐ zài yáng zhōu shī jiǔ qīng kuáng zhe chēng 。

⑥qīng lóu mèng ：dù mù 《yí huái 》，“shí nián yī jiào yáng zhōu mèng ，yíng dé qīng lóu báo xìng míng 。”

⑦èr shí sì qiáo ：zài yáng zhōu xī jiāo ，chuán shuō yǒu èr shí sì měi rén chuī xiāo yú cǐ 。

⑧qiáo biān hóng yào ：èr shí sì qiáo yòu míng hóng yào qiáo ，qiáo biān shēng hóng sháo yào 。

shǎng xī

jìn guǎn jiāng kuí yī shēng yǐ yóu shì zhōng lǎo ，dàn bái shí cí bìng bú jǐn jǐn shì yóu shì shēng yá de fǎn yìng ，zhǎn xiàn zài tā bǐ xià de shì shé shè chū duō zhǒng guāng sè de qíng gǎn shì jiè 。chéng rán ，yóu yú shēng huó dào lù hé shěn měi qíng qù de zhì yuē ，jiào zhī xīn cí ，jiāng cí de tí cái jiào wéi xiá zhǎi ，duì xiàn shí de fǎn yìng yě luè xiǎn dàn mò 。dàn tā bìng bú shì yī wèi bú wèn shí shì de shì wài yě lǎo 。jiāng kuí shēn lì gāo 、xiào 、guāng 、níng sì cháo ，qí qīng zhuàng nián zhèng dāng sòng jīn gòu hé zhī jì ，cháo tíng nèi wài ，wén tián wǔ xī ，jiāng huī fù dà jì zhì yú dù wài 。jiāng kuí yě céng yīn cǐ ér tòng xīn jí shǒu ，shēn zhì kǎi tàn 。chún xī èr nián ，tā kè yóu yáng zhōu shí biàn yǒu gǎn yú zhè zuò lì shǐ míng chéng de diāo bì hé huāng liáng ，ér zì dù cǐ qǔ ，shū xiě shǔ lí zhī bēi 。zài zuò nián kě kǎo de jiāng kuí cí zhōng ，zhè shì zuì zǎo de yī shǒu 。shàng piàn yóu “míng dōu ”、“jiā chù ”qǐ bǐ ，què yǐ “kōng chéng ”zuò jié ，qí jīn xī shèng shuāi zhī gǎn zhāo rán ruò jiē 。“guò chūn fēng shí lǐ ，jìn qí mài qīng qīng ”，zì xū chù chuán shén ，chéng chí huāng wú 、rén yān xī shǎo 、wū yǔ qīng tuí de qī liáng qíng jǐng bú yán zì míng ，zhè yǔ dù fǔ de “chéng chūn cǎo mù shēn ”（《chūn wàng 》）yòng bǐ xiàng ruò 。“chūn fēng shí lǐ ”，bìng fēi shí zhǐ yī lù chūn fēng fú miàn ，ér shì huà yòng dù mù shī yì ，shǐ zuò zhě lián xiǎng dāng nián lóu gé cān chà 、zhū lián yǎn yìng de shèng kuàng ，fǎn zhào jīn rì de shuāi bài jǐng xiàng 。“hú mǎ kuī jiāng ”èr jù xiě jīn bīng de jié luě suī rán zǎo yǐ chéng wéi guò qù ，ér “fèi chí qiáo mù ”yóu yǐ tán lùn zhàn shì wéi yàn ，kě zhī dāng nián dài lái de zhàn huò bīng xiǎn yǒu duō me kù liè ！chén tíng chāo 《bái yǔ qí cí huà 》rèn wéi ：“‘yóu yàn yán bīng ’sì zì ，bāo kuò wú xiàn shāng luàn yǔ ，tā rén lèi qiān bǎi yán ，yì wú cǐ yùn wèi 。”jiāng cí yǐ yùn wèi shèng ，qí jiā chù jí zài yú dàn yǔ bú dàn ，qí zhōng de yùn wèi fǎn dǎo shì mǒu xiē nóng zhì zhī yǔ suǒ bú jí de 。“qīng jiǎo ”èr jù ，bú jǐn yì zēng jì qī ，ér qiě bāo hán jǐ duō qǔ shé ：xià yǒu tóng chóu dí kài zhī xīn ，ér shàng wú kàng jīn běi fá zhī yì ，zhè yàng ，qīng líng de hào jiǎo shēng biàn zhī néng tú rán zhèn xiǎng zài bīng xiǎn zhī yú de kōng chéng 。cí de xià piàn ，zuò zhě jìn yī bù cóng huái gǔ zhōng zhǎn kāi lián xiǎng ：wǎn táng shī rén dù mù de yáng zhōu shī lì lái kuài zhì rén zhōng ，dàn rú guǒ tā zhòng lín cǐ dì ，bì dìng zài yě yín bú chū shēn qíng qiǎn quǎn de shī jù ，yīn wéi yǎn xià zhī yǒu yī wān lěng yuè 、yī hóng hán shuǐ yǔ tā tǎng yáng guò de èr shí sì qiáo xiàng bàn ；qiáo biān de sháo yào huā suī rán fēng zī yī jiù ，què shì wú zhǔ zì kāi ，bú miǎn luò mò 。yóu qí “èr shí sì qiáo ”èr jù ， yù gōng zhì ，yù cǎn dàn ，kě wèi dòng pò jīng xīn 。xiāo dé zǎo rèn wéi cǐ cí “yǒu shǔ lí zhī bēi ”，de què shēn zhōng kěn qǐ 。