答客难

　　客难东方朔曰：“苏秦、张仪一当万乘之主，而身都卿相之位，泽及后世。今子大夫修先王之术，慕圣人之义，讽诵诗书百家之言，不可胜记，著于竹帛；唇腐齿落，服膺而不可释，好学乐道之效，明白甚矣；自以为智能海内无双，则可谓博闻辩智矣。然悉力尽忠，以事圣帝，旷日持久，积数十年，官不过侍郎，位不过执戟。意者尚有遗行邪？同胞之徒，无所容居，其故何也？”

　　东方先生喟然长息，仰而应之曰：“是故非子之所能备。彼一时也，此一时也，岂可同哉？夫苏秦、张仪之时，周室大坏，诸侯不朝，力政争权，相擒以兵，并为十二国，未有雌雄。得士者强，失士者亡，故说得行焉。身处尊位，珍宝充内，外有仓麋，泽及后世，子孙长享。今则不然：圣帝德流，天下震慑，诸侯宾服，连四海之外以为带，安于覆盂；天下平均，合为一家，动发举事，犹运之掌，贤与不肖何以异哉？遵天之道，顺地之理，物无不得其所；故绥之则安，动之则苦；尊之则为将，卑之则为虏；抗之则在青云之上，抑之则在深渊之下；用之则为虎，不用则为鼠；虽欲尽节效情，安知前后？夫天地之大，士民之众，竭精驰说，并进辐凑者，不可胜数；悉力慕之，困于衣食，或失门户。使苏秦、张仪与仆并生于今之世，曾不得掌故，安敢望侍郎乎！传曰：‘天下无害，虽有圣人，无所施才；上下和同，虽有贤者，无所立功。’故曰：时异事异。

　　“虽然，安可以不务修身乎哉！《诗》曰：‘鼓钟于宫，声闻于外。’‘鹤鸣九皋，声闻于天’。苟能修身，何患不荣！太公体行仁义，七十有二，乃设用于文武，得信厥说。封于齐，七百岁而不绝。此士所以日夜孳孳，修学敏行，而不敢怠也。譬若鹡鸰，飞且鸣矣。传曰：‘天不为人之恶寒而辍其冬，地不为人之恶险而辍其广，君子不为小人之匈匈而易其行。’‘天有常度，地有常形，君子有常行；君子道其常，小人计其功。”诗云：‘礼义之不愆，何恤人之言？’水至清则无鱼，人至察则无徒；冕而前旒，所以蔽明；黈纩充耳，所以塞聪。明有所不见，聪有所不闻，举大德，赦小过，无求备于一人之义也。枉而直之，使自得之；优而柔之，使自求之；揆而度之，使自索之。盖圣人之教化如此，欲其自得之；自得之，则敏且广矣。

　　“今世之处士，时虽不用，块然无徒，廓然独居；上观许山，下察接舆；计同范蠡，忠合子胥；天下和平，与义相扶，寡偶少徒，固其宜也。子何疑于予哉？若大燕之用乐毅，秦之任李斯，郦食其之下齐，说行如流，曲从如环；所欲必得，功若丘山；海内定，国家安；是遇其时者也，子又何怪之邪？语曰：‘以管窥天，以蠡测海，以筵撞钟，’岂能通其条贯，考其文理，发其音声哉？犹是观之，譬由鼱鼩之袭狗，孤豚之咋虎，至则靡耳，何功之有？今以下愚而非处士，虽欲勿困，固不得已，此适足以明其不知权变，而终惑于大道也。”

　　kè nán dōng fāng shuò yuē ：“sū qín 、zhāng yí yī dāng wàn chéng zhī zhǔ ，ér shēn dōu qīng xiàng zhī wèi ，zé jí hòu shì 。jīn zǐ dà fū xiū xiān wáng zhī shù ，mù shèng rén zhī yì ，fěng sòng shī shū bǎi jiā zhī yán ，bú kě shèng jì ，zhe yú zhú bó ；chún fǔ chǐ luò ，fú yīng ér bú kě shì ，hǎo xué lè dào zhī xiào ，míng bái shèn yǐ ；zì yǐ wéi zhì néng hǎi nèi wú shuāng ，zé kě wèi bó wén biàn zhì yǐ 。rán xī lì jìn zhōng ，yǐ shì shèng dì ，kuàng rì chí jiǔ ，jī shù shí nián ，guān bú guò shì láng ，wèi bú guò zhí jǐ 。yì zhě shàng yǒu yí háng xié ？tóng bāo zhī tú ，wú suǒ róng jū ，qí gù hé yě ？”

　　dōng fāng xiān shēng kuì rán zhǎng xī ，yǎng ér yīng zhī yuē ：“shì gù fēi zǐ zhī suǒ néng bèi 。bǐ yī shí yě ，cǐ yī shí yě ，qǐ kě tóng zāi ？fū sū qín 、zhāng yí zhī shí ，zhōu shì dà huài ，zhū hóu bú cháo ，lì zhèng zhēng quán ，xiàng qín yǐ bīng ，bìng wéi shí èr guó ，wèi yǒu cí xióng 。dé shì zhě qiáng ，shī shì zhě wáng ，gù shuō dé háng yān 。shēn chù zūn wèi ，zhēn bǎo chōng nèi ，wài yǒu cāng mí ，zé jí hòu shì ，zǐ sūn zhǎng xiǎng 。jīn zé bú rán ：shèng dì dé liú ，tiān xià zhèn shè ，zhū hóu bīn fú ，lián sì hǎi zhī wài yǐ wéi dài ，ān yú fù yú ；tiān xià píng jun1 ，hé wéi yī jiā ，dòng fā jǔ shì ，yóu yùn zhī zhǎng ，xián yǔ bú xiāo hé yǐ yì zāi ？zūn tiān zhī dào ，shùn dì zhī lǐ ，wù wú bú dé qí suǒ ；gù suí zhī zé ān ，dòng zhī zé kǔ ；zūn zhī zé wéi jiāng ，bēi zhī zé wéi lǔ ；kàng zhī zé zài qīng yún zhī shàng ，yì zhī zé zài shēn yuān zhī xià ；yòng zhī zé wéi hǔ ，bú yòng zé wéi shǔ ；suī yù jìn jiē xiào qíng ，ān zhī qián hòu ？fū tiān dì zhī dà ，shì mín zhī zhòng ，jié jīng chí shuō ，bìng jìn fú còu zhě ，bú kě shèng shù ；xī lì mù zhī ，kùn yú yī shí ，huò shī mén hù 。shǐ sū qín 、zhāng yí yǔ pú bìng shēng yú jīn zhī shì ，céng bú dé zhǎng gù ，ān gǎn wàng shì láng hū ！chuán yuē ：‘tiān xià wú hài ，suī yǒu shèng rén ，wú suǒ shī cái ；shàng xià hé tóng ，suī yǒu xián zhě ，wú suǒ lì gōng 。’gù yuē ：shí yì shì yì 。

　　“suī rán ，ān kě yǐ bú wù xiū shēn hū zāi ！《shī 》yuē ：‘gǔ zhōng yú gōng ，shēng wén yú wài 。’‘hè míng jiǔ gāo ，shēng wén yú tiān ’。gǒu néng xiū shēn ，hé huàn bú róng ！tài gōng tǐ háng rén yì ，qī shí yǒu èr ，nǎi shè yòng yú wén wǔ ，dé xìn jué shuō 。fēng yú qí ，qī bǎi suì ér bú jué 。cǐ shì suǒ yǐ rì yè zī zī ，xiū xué mǐn háng ，ér bú gǎn dài yě 。pì ruò jí líng ，fēi qiě míng yǐ 。chuán yuē ：‘tiān bú wéi rén zhī è hán ér chuò qí dōng ，dì bú wéi rén zhī è xiǎn ér chuò qí guǎng ，jun1 zǐ bú wéi xiǎo rén zhī xiōng xiōng ér yì qí háng 。’‘tiān yǒu cháng dù ，dì yǒu cháng xíng ，jun1 zǐ yǒu cháng háng ；jun1 zǐ dào qí cháng ，xiǎo rén jì qí gōng 。”shī yún ：‘lǐ yì zhī bú qiān ，hé xù rén zhī yán ？’shuǐ zhì qīng zé wú yú ，rén zhì chá zé wú tú ；miǎn ér qián liú ，suǒ yǐ bì míng ；tǒu kuàng chōng ěr ，suǒ yǐ sāi cōng 。míng yǒu suǒ bú jiàn ，cōng yǒu suǒ bú wén ，jǔ dà dé ，shè xiǎo guò ，wú qiú bèi yú yī rén zhī yì yě 。wǎng ér zhí zhī ，shǐ zì dé zhī ；yōu ér róu zhī ，shǐ zì qiú zhī ；kuí ér dù zhī ，shǐ zì suǒ zhī 。gài shèng rén zhī jiāo huà rú cǐ ，yù qí zì dé zhī ；zì dé zhī ，zé mǐn qiě guǎng yǐ 。

　　“jīn shì zhī chù shì ，shí suī bú yòng ，kuài rán wú tú ，kuò rán dú jū ；shàng guān xǔ shān ，xià chá jiē yú ；jì tóng fàn lí ，zhōng hé zǐ xū ；tiān xià hé píng ，yǔ yì xiàng fú ，guǎ ǒu shǎo tú ，gù qí yí yě 。zǐ hé yí yú yǔ zāi ？ruò dà yàn zhī yòng lè yì ，qín zhī rèn lǐ sī ，lì shí qí zhī xià qí ，shuō háng rú liú ，qǔ cóng rú huán ；suǒ yù bì dé ，gōng ruò qiū shān ；hǎi nèi dìng ，guó jiā ān ；shì yù qí shí zhě yě ，zǐ yòu hé guài zhī xié ？yǔ yuē ：‘yǐ guǎn kuī tiān ，yǐ lí cè hǎi ，yǐ yàn zhuàng zhōng ，’qǐ néng tōng qí tiáo guàn ，kǎo qí wén lǐ ，fā qí yīn shēng zāi ？yóu shì guān zhī ，pì yóu jīng qú zhī xí gǒu ，gū tún zhī zǎ hǔ ，zhì zé mí ěr ，hé gōng zhī yǒu ？jīn yǐ xià yú ér fēi chù shì ，suī yù wù kùn ，gù bú dé yǐ ，cǐ shì zú yǐ míng qí bú zhī quán biàn ，ér zhōng huò yú dà dào yě 。”