进学解

　　国子先生晨入太学，招诸生立馆下，诲之曰：“业精于勤，荒于嬉；行成于思，毁于随。方今圣贤相逢，治具毕张。拔去凶邪，登崇畯良。占小善者率以录，名一艺者无不庸。爬罗剔抉，刮垢磨光。盖有幸而获选，孰云多而不扬？诸生业患不能精，无患有司之不明；行患不能成，无患有司之不公。”

　　言未既，有笑于列者曰：“先生欺余哉！弟子事先生，于兹有年矣。先生口不绝吟于六艺之文，手不停披于百家之编。纪事者必提其要，纂言者必钩其玄。贪多务得，细大不捐。焚膏油以继晷，恒兀兀以穷年。先生之业，可谓勤矣。

　　觝排异端，攘斥佛老。补苴罅漏，张皇幽眇。寻坠绪之茫茫，独旁搜而远绍。障百川而东之，回狂澜于既倒。先生之于儒，可谓有劳矣。

　　沉浸醲郁，含英咀华，作为文章，其书满家。上规姚姒，浑浑无涯；周诰、殷《盘》，佶屈聱牙；《春秋》谨严，《左氏》浮夸；《易》奇而法，《诗》正而葩；下逮《庄》、《骚》，太史所录；子云，相如，同工异曲。先生之于文，可谓闳其中而肆其外矣。

　　少始知学，勇于敢为；长通于方，左右具宜。先生之于为人，可谓成矣。

　　然而公不见信于人，私不见助于友。跋前踬后，动辄得咎。暂为御史，遂窜南夷。三年博士，冗不见治。命与仇谋，取败几时。冬暖而儿号寒，年丰而妻啼饥。头童齿豁，竟死何裨。不知虑此，而反教人为？”

　　先生曰：“吁，子来前！夫大木为杗，细木为桷，欂栌、侏儒，椳、闑、扂、楔，各得其宜，施以成室者，匠氏之工也。玉札、丹砂，赤箭、青芝，牛溲、马勃，败鼓之皮，俱收并蓄，待用无遗者，医师之良也。登明选公，杂进巧拙，纡馀为妍，卓荦为杰，校短量长，惟器是适者，宰相之方也。昔者孟轲好辩，孔道以明，辙环天下，卒老于行。荀卿守正，大论是弘，逃谗于楚，废死兰陵。是二儒者，吐辞为经，举足为法，绝类离伦，优入圣域，其遇于世何如也？今先生学虽勤而不繇其统，言虽多而不要其中，文虽奇而不济于用，行虽修而不显于众。犹且月费俸钱，岁靡廪粟；子不知耕，妇不知织；乘马从徒，安坐而食。踵常途之役役，窥陈编以盗窃。然而圣主不加诛，宰臣不见斥，兹非其幸欤？动而得谤，名亦随之。投闲置散，乃分之宜。若夫商财贿之有亡，计班资之崇庳，忘己量之所称，指前人之瑕疵，是所谓诘匠氏之不以杙为楹，而訾医师以昌阳引年，欲进其豨苓也。

　　guó zǐ xiān shēng chén rù tài xué ，zhāo zhū shēng lì guǎn xià ，huì zhī yuē ：“yè jīng yú qín ，huāng yú xī ；háng chéng yú sī ，huǐ yú suí 。fāng jīn shèng xián xiàng féng ，zhì jù bì zhāng 。bá qù xiōng xié ，dēng chóng jun4 liáng 。zhàn xiǎo shàn zhě lǜ yǐ lù ，míng yī yì zhě wú bú yōng 。pá luó tī jué ，guā gòu mó guāng 。gài yǒu xìng ér huò xuǎn ，shú yún duō ér bú yáng ？zhū shēng yè huàn bú néng jīng ，wú huàn yǒu sī zhī bú míng ；háng huàn bú néng chéng ，wú huàn yǒu sī zhī bú gōng 。”

　　yán wèi jì ，yǒu xiào yú liè zhě yuē ：“xiān shēng qī yú zāi ！dì zǐ shì xiān shēng ，yú zī yǒu nián yǐ 。xiān shēng kǒu bú jué yín yú liù yì zhī wén ，shǒu bú tíng pī yú bǎi jiā zhī biān 。jì shì zhě bì tí qí yào ，zuǎn yán zhě bì gōu qí xuán 。tān duō wù dé ，xì dà bú juān 。fén gāo yóu yǐ jì guǐ ，héng wū wū yǐ qióng nián 。xiān shēng zhī yè ，kě wèi qín yǐ 。

　　zhǐ pái yì duān ，rǎng chì fó lǎo 。bǔ jū xià lòu ，zhāng huáng yōu miǎo 。xún zhuì xù zhī máng máng ，dú páng sōu ér yuǎn shào 。zhàng bǎi chuān ér dōng zhī ，huí kuáng lán yú jì dǎo 。xiān shēng zhī yú rú ，kě wèi yǒu láo yǐ 。

　　chén jìn nóng yù ，hán yīng jǔ huá ，zuò wéi wén zhāng ，qí shū mǎn jiā 。shàng guī yáo sì ，hún hún wú yá ；zhōu gào 、yīn 《pán 》，jí qū áo yá ；《chūn qiū 》jǐn yán ，《zuǒ shì 》fú kuā ；《yì 》qí ér fǎ ，《shī 》zhèng ér pā ；xià dǎi 《zhuāng 》、《sāo 》，tài shǐ suǒ lù ；zǐ yún ，xiàng rú ，tóng gōng yì qǔ 。xiān shēng zhī yú wén ，kě wèi hóng qí zhōng ér sì qí wài yǐ 。

　　shǎo shǐ zhī xué ，yǒng yú gǎn wéi ；zhǎng tōng yú fāng ，zuǒ yòu jù yí 。xiān shēng zhī yú wéi rén ，kě wèi chéng yǐ 。

　　rán ér gōng bú jiàn xìn yú rén ，sī bú jiàn zhù yú yǒu 。bá qián zhì hòu ，dòng zhé dé jiù 。zàn wéi yù shǐ ，suí cuàn nán yí 。sān nián bó shì ，rǒng bú jiàn zhì 。mìng yǔ chóu móu ，qǔ bài jǐ shí 。dōng nuǎn ér ér hào hán ，nián fēng ér qī tí jī 。tóu tóng chǐ huō ，jìng sǐ hé bì 。bú zhī lǜ cǐ ，ér fǎn jiāo rén wéi ？”

　　xiān shēng yuē ：“yù ，zǐ lái qián ！fū dà mù wéi máng ，xì mù wéi jué ，bó lú 、zhū rú ，wēi 、niè 、diàn 、xiē ，gè dé qí yí ，shī yǐ chéng shì zhě ，jiàng shì zhī gōng yě 。yù zhá 、dān shā ，chì jiàn 、qīng zhī ，niú sōu 、mǎ bó ，bài gǔ zhī pí ，jù shōu bìng xù ，dài yòng wú yí zhě ，yī shī zhī liáng yě 。dēng míng xuǎn gōng ，zá jìn qiǎo zhuō ，yū yú wéi yán ，zhuó luò wéi jié ，xiào duǎn liàng zhǎng ，wéi qì shì shì zhě ，zǎi xiàng zhī fāng yě 。xī zhě mèng kē hǎo biàn ，kǒng dào yǐ míng ，zhé huán tiān xià ，zú lǎo yú háng 。xún qīng shǒu zhèng ，dà lùn shì hóng ，táo chán yú chǔ ，fèi sǐ lán líng 。shì èr rú zhě ，tǔ cí wéi jīng ，jǔ zú wéi fǎ ，jué lèi lí lún ，yōu rù shèng yù ，qí yù yú shì hé rú yě ？jīn xiān shēng xué suī qín ér bú yáo qí tǒng ，yán suī duō ér bú yào qí zhōng ，wén suī qí ér bú jì yú yòng ，háng suī xiū ér bú xiǎn yú zhòng 。yóu qiě yuè fèi fèng qián ，suì mí lǐn sù ；zǐ bú zhī gēng ，fù bú zhī zhī ；chéng mǎ cóng tú ，ān zuò ér shí 。zhǒng cháng tú zhī yì yì ，kuī chén biān yǐ dào qiè 。rán ér shèng zhǔ bú jiā zhū ，zǎi chén bú jiàn chì ，zī fēi qí xìng yú ？dòng ér dé bàng ，míng yì suí zhī 。tóu xián zhì sàn ，nǎi fèn zhī yí 。ruò fū shāng cái huì zhī yǒu wáng ，jì bān zī zhī chóng bì ，wàng jǐ liàng zhī suǒ chēng ，zhǐ qián rén zhī xiá cī ，shì suǒ wèi jié jiàng shì zhī bú yǐ yì wéi yíng ，ér zī yī shī yǐ chāng yáng yǐn nián ，yù jìn qí xī líng yě 。