项脊轩志

　　项脊轩，旧南阁子也。室仅方丈，可容一人居。百年老屋，尘泥渗漉，雨泽下注；每移案，顾视，无可置者。又北向，不能得日，日过午已昏。余稍为修葺，使不上漏。前辟四窗，垣墙周庭，以当南日，日影反照，室始洞然。又杂植兰桂竹木于庭，旧时栏楯，亦遂增胜。借书满架，偃仰啸歌，冥然兀坐，万籁有声；而庭堦寂寂，小鸟时来啄食，人至不去。三五之夜，明月半墙，桂影斑驳，风移影动，珊珊可爱。

　　然余居于此，多可喜，亦多可悲。先是庭中通南北为一。迨诸父异爨，内外多置小门，墙往往而是。东犬西吠，客逾庖而宴，鸡栖于厅。庭中始为篱，已为墙，凡再变矣。家有老妪，尝居于此。妪，先大母婢也，乳二世，先妣抚之甚厚。室西连于中闺，先妣尝一至。妪每谓余曰：”某所，而母立于兹。”妪又曰：”汝姊在吾怀，呱呱而泣；娘以指叩门扉曰：‘儿寒乎？欲食乎？’吾从板外相为应答。”语未毕，余泣，妪亦泣。余自束发，读书轩中，一日，大母过余曰：”吾儿，久不见若影，何竟日默默在此，大类女郎也？”比去，以手阖门，自语曰：”吾家读书久不效，儿之成，则可待乎！”顷之，持一象笏至，曰：”此吾祖太常公宣德间执此以朝，他日汝当用之！”瞻顾遗迹，如在昨日，令人长号不自禁。

　　轩东，故尝为厨，人往，从轩前过。余扃牖而居，久之，能以足音辨人。轩凡四遭火，得不焚，殆有神护者。

　　项脊生曰：”蜀清守丹穴，利甲天下，其后秦皇帝筑女怀清台；刘玄德与曹操争天下，诸葛孔明起陇中。方二人之昧昧于一隅也，世何足以知之，余区区处败屋中，方扬眉、瞬目，谓有奇景。人知之者，其谓与坎井之蛙何异？”

　　余既为此志，后五年，吾妻来归，时至轩中，从余问古事，或凭几学书。吾妻归宁，述诸小妹语曰：”闻姊家有阁子，且何谓阁子也？”其后六年，吾妻死，室坏不修。其后二年，余久卧病无聊，乃使人复葺南阁子，其制稍异于前。然自后余多在外，不常居。

　　庭有枇杷树，吾妻死之年所手植也，今已亭亭如盖矣。

　　xiàng jǐ xuān ，jiù nán gé zǐ yě 。shì jǐn fāng zhàng ，kě róng yī rén jū 。bǎi nián lǎo wū ，chén ní shèn lù ，yǔ zé xià zhù ；měi yí àn ，gù shì ，wú kě zhì zhě 。yòu běi xiàng ，bú néng dé rì ，rì guò wǔ yǐ hūn 。yú shāo wéi xiū qì ，shǐ bú shàng lòu 。qián pì sì chuāng ，yuán qiáng zhōu tíng ，yǐ dāng nán rì ，rì yǐng fǎn zhào ，shì shǐ dòng rán 。yòu zá zhí lán guì zhú mù yú tíng ，jiù shí lán dùn ，yì suí zēng shèng 。jiè shū mǎn jià ，yǎn yǎng xiào gē ，míng rán wū zuò ，wàn lài yǒu shēng ；ér tíng jiē jì jì ，xiǎo niǎo shí lái zhuó shí ，rén zhì bú qù 。sān wǔ zhī yè ，míng yuè bàn qiáng ，guì yǐng bān bó ，fēng yí yǐng dòng ，shān shān kě ài 。

　　rán yú jū yú cǐ ，duō kě xǐ ，yì duō kě bēi 。xiān shì tíng zhōng tōng nán běi wéi yī 。dài zhū fù yì cuàn ，nèi wài duō zhì xiǎo mén ，qiáng wǎng wǎng ér shì 。dōng quǎn xī fèi ，kè yú páo ér yàn ，jī qī yú tīng 。tíng zhōng shǐ wéi lí ，yǐ wéi qiáng ，fán zài biàn yǐ 。jiā yǒu lǎo yù ，cháng jū yú cǐ 。yù ，xiān dà mǔ bì yě ，rǔ èr shì ，xiān bǐ fǔ zhī shèn hòu 。shì xī lián yú zhōng guī ，xiān bǐ cháng yī zhì 。yù měi wèi yú yuē ：”mǒu suǒ ，ér mǔ lì yú zī 。”yù yòu yuē ：”rǔ zǐ zài wú huái ，guā guā ér qì ；niáng yǐ zhǐ kòu mén fēi yuē ：‘ér hán hū ？yù shí hū ？’wú cóng bǎn wài xiàng wéi yīng dá 。”yǔ wèi bì ，yú qì ，yù yì qì 。yú zì shù fā ，dú shū xuān zhōng ，yī rì ，dà mǔ guò yú yuē ：”wú ér ，jiǔ bú jiàn ruò yǐng ，hé jìng rì mò mò zài cǐ ，dà lèi nǚ láng yě ？”bǐ qù ，yǐ shǒu hé mén ，zì yǔ yuē ：”wú jiā dú shū jiǔ bú xiào ，ér zhī chéng ，zé kě dài hū ！”qǐng zhī ，chí yī xiàng hù zhì ，yuē ：”cǐ wú zǔ tài cháng gōng xuān dé jiān zhí cǐ yǐ cháo ，tā rì rǔ dāng yòng zhī ！”zhān gù yí jì ，rú zài zuó rì ，lìng rén zhǎng hào bú zì jìn 。

　　xuān dōng ，gù cháng wéi chú ，rén wǎng ，cóng xuān qián guò 。yú jiōng yǒu ér jū ，jiǔ zhī ，néng yǐ zú yīn biàn rén 。xuān fán sì zāo huǒ ，dé bú fén ，dài yǒu shén hù zhě 。

　　xiàng jǐ shēng yuē ：”shǔ qīng shǒu dān xué ，lì jiǎ tiān xià ，qí hòu qín huáng dì zhù nǚ huái qīng tái ；liú xuán dé yǔ cáo cāo zhēng tiān xià ，zhū gě kǒng míng qǐ lǒng zhōng 。fāng èr rén zhī mèi mèi yú yī yú yě ，shì hé zú yǐ zhī zhī ，yú qū qū chù bài wū zhōng ，fāng yáng méi 、shùn mù ，wèi yǒu qí jǐng 。rén zhī zhī zhě ，qí wèi yǔ kǎn jǐng zhī wā hé yì ？”

　　yú jì wéi cǐ zhì ，hòu wǔ nián ，wú qī lái guī ，shí zhì xuān zhōng ，cóng yú wèn gǔ shì ，huò píng jǐ xué shū 。wú qī guī níng ，shù zhū xiǎo mèi yǔ yuē ：”wén zǐ jiā yǒu gé zǐ ，qiě hé wèi gé zǐ yě ？”qí hòu liù nián ，wú qī sǐ ，shì huài bú xiū 。qí hòu èr nián ，yú jiǔ wò bìng wú liáo ，nǎi shǐ rén fù qì nán gé zǐ ，qí zhì shāo yì yú qián 。rán zì hòu yú duō zài wài ，bú cháng jū 。

　　tíng yǒu pí pá shù ，wú qī sǐ zhī nián suǒ shǒu zhí yě ，jīn yǐ tíng tíng rú gài yǐ 。