祭十二郎文

　　年、月、日，季父愈闻汝丧之七日，乃能衔哀致诚，使建中远具时羞之奠，告汝十二郎之灵：

　　呜呼！吾少孤，及长，不省所怙，惟兄嫂是依。中年，兄殁南方，吾与汝俱幼，从嫂归葬河阳。既又与汝就食江南。零丁孤苦，未尝一日相离也。吾上有三兄，皆不幸早世。承先人后者，在孙惟汝，在子惟吾。两世一身，形单影只。嫂尝抚汝指吾而言曰：“韩氏两世，惟此而已！”汝时尤小，当不复记忆。吾时虽能记忆，亦未知其言之悲也。

　　吾年十九，始来京城。其后四年，而归视汝。又四年，吾往河阳省坟墓，遇汝从嫂丧来葬。又二年，吾佐董丞相于汴州，汝来省吾。止一岁，请归取其孥。明年，丞相薨。吾去汴州，汝不果来。是年，吾佐戎徐州，使取汝者始行，吾又罢去，汝又不果来。吾念汝从于东，东亦客也，不可以久；图久远者，莫如西归，将成家而致汝。呜呼！孰谓汝遽去吾而殁乎！吾与汝俱少年，以为虽暂相别，终当久相与处。故舍汝而旅食京师，以求斗斛之禄。诚知其如此，虽万乘之公相，吾不以一日辍汝而就也。

　　去年，孟东野往。吾书与汝曰：“吾年未四十，而视茫茫，而发苍苍，而齿牙动摇。念诸父与诸兄，皆康强而早世。如吾之衰者，其能久存乎？吾不可去，汝不肯来，恐旦暮死，而汝抱无涯之戚也！”孰谓少者殁而长者存，强者夭而病者全乎！

　　呜呼！其信然邪？其梦邪？其传之非其真邪？信也，吾兄之盛德而夭其嗣乎？汝之纯明而不克蒙其泽乎？少者、强者而夭殁，长者、衰者而存全乎？未可以为信也。梦也，传之非其真也，东野之书，耿兰之报，何为而在吾侧也？呜呼！其信然矣！吾兄之盛德而夭其嗣矣！汝之纯明宜业其家者，不克蒙其泽矣！所谓天者诚难测，而神者诚难明矣！所谓理者不可推，而寿者不可知矣！

　　虽然，吾自今年来，苍苍者或化而为白矣，动摇者或脱而落矣。毛血日益衰，志气日益微，几何不从汝而死也。死而有知，其几何离；其无知，悲不几时，而不悲者无穷期矣。

　　汝之子始十岁，吾之子始五岁。少而强者不可保，如此孩提者，又可冀其成立邪?呜呼哀哉！呜呼哀哉！

　　汝去年书云：“比得软脚病，往往而剧。”吾曰：“是疾也，江南之人，常常有之。”未始以为忧也。呜呼！ 其竟以此而殒其生乎？抑别有疾而至斯极乎？

　　汝之书，六月十七日也。东野云，汝殁以六月二日；耿兰之报无月日。盖东野之使者，不知问家人以月日；如耿兰之报，不知当言月日。东野与吾书，乃问使者，使者妄称以应之乎。其然乎？其不然乎？

　　今吾使建中祭汝，吊汝之孤与汝之乳母。彼有食，可守以待终丧，则待终丧而取以来；如不能守以终丧，则遂取以来。其余奴婢，并令守汝丧。吾力能改葬，终葬汝于先人之兆，然后惟其所愿。

　　呜呼！汝病吾不知时，汝殁吾不知日，生不能相养于共居，殁不得抚汝以尽哀，敛不凭其棺，窆不临其穴。吾行负神明，而使汝夭；不孝不慈，而不能与汝相养以生，相守以死。一在天之涯，一在地之角，生而影不与吾形相依，死而魂不与吾梦相接。吾实为之，其又何尤！彼苍者天，曷其有极！自今已往，吾其无意于人世矣！当求数顷之田于伊颍之上，以待余年，教吾子与汝子，幸其成；长吾女与汝女，待其嫁，如此而已。

　　呜呼，言有穷而情不可终，汝其知也邪？其不知也邪？呜呼哀哉！尚飨！

　　nián 、yuè 、rì ，jì fù yù wén rǔ sàng zhī qī rì ，nǎi néng xián āi zhì chéng ，shǐ jiàn zhōng yuǎn jù shí xiū zhī diàn ，gào rǔ shí èr láng zhī líng ：

　　wū hū ！wú shǎo gū ，jí zhǎng ，bú shěng suǒ hù ，wéi xiōng sǎo shì yī 。zhōng nián ，xiōng mò nán fāng ，wú yǔ rǔ jù yòu ，cóng sǎo guī zàng hé yáng 。jì yòu yǔ rǔ jiù shí jiāng nán 。líng dīng gū kǔ ，wèi cháng yī rì xiàng lí yě 。wú shàng yǒu sān xiōng ，jiē bú xìng zǎo shì 。chéng xiān rén hòu zhě ，zài sūn wéi rǔ ，zài zǐ wéi wú 。liǎng shì yī shēn ，xíng dān yǐng zhī 。sǎo cháng fǔ rǔ zhǐ wú ér yán yuē ：“hán shì liǎng shì ，wéi cǐ ér yǐ ！”rǔ shí yóu xiǎo ，dāng bú fù jì yì 。wú shí suī néng jì yì ，yì wèi zhī qí yán zhī bēi yě 。

　　wú nián shí jiǔ ，shǐ lái jīng chéng 。qí hòu sì nián ，ér guī shì rǔ 。yòu sì nián ，wú wǎng hé yáng shěng fén mù ，yù rǔ cóng sǎo sàng lái zàng 。yòu èr nián ，wú zuǒ dǒng chéng xiàng yú biàn zhōu ，rǔ lái shěng wú 。zhǐ yī suì ，qǐng guī qǔ qí nú 。míng nián ，chéng xiàng hōng 。wú qù biàn zhōu ，rǔ bú guǒ lái 。shì nián ，wú zuǒ róng xú zhōu ，shǐ qǔ rǔ zhě shǐ háng ，wú yòu bà qù ，rǔ yòu bú guǒ lái 。wú niàn rǔ cóng yú dōng ，dōng yì kè yě ，bú kě yǐ jiǔ ；tú jiǔ yuǎn zhě ，mò rú xī guī ，jiāng chéng jiā ér zhì rǔ 。wū hū ！shú wèi rǔ jù qù wú ér mò hū ！wú yǔ rǔ jù shǎo nián ，yǐ wéi suī zàn xiàng bié ，zhōng dāng jiǔ xiàng yǔ chù 。gù shě rǔ ér lǚ shí jīng shī ，yǐ qiú dòu hú zhī lù 。chéng zhī qí rú cǐ ，suī wàn chéng zhī gōng xiàng ，wú bú yǐ yī rì chuò rǔ ér jiù yě 。

　　qù nián ，mèng dōng yě wǎng 。wú shū yǔ rǔ yuē ：“wú nián wèi sì shí ，ér shì máng máng ，ér fā cāng cāng ，ér chǐ yá dòng yáo 。niàn zhū fù yǔ zhū xiōng ，jiē kāng qiáng ér zǎo shì 。rú wú zhī shuāi zhě ，qí néng jiǔ cún hū ？wú bú kě qù ，rǔ bú kěn lái ，kǒng dàn mù sǐ ，ér rǔ bào wú yá zhī qī yě ！”shú wèi shǎo zhě mò ér zhǎng zhě cún ，qiáng zhě yāo ér bìng zhě quán hū ！

　　wū hū ！qí xìn rán xié ？qí mèng xié ？qí chuán zhī fēi qí zhēn xié ？xìn yě ，wú xiōng zhī shèng dé ér yāo qí sì hū ？rǔ zhī chún míng ér bú kè méng qí zé hū ？shǎo zhě 、qiáng zhě ér yāo mò ，zhǎng zhě 、shuāi zhě ér cún quán hū ？wèi kě yǐ wéi xìn yě 。mèng yě ，chuán zhī fēi qí zhēn yě ，dōng yě zhī shū ，gěng lán zhī bào ，hé wéi ér zài wú cè yě ？wū hū ！qí xìn rán yǐ ！wú xiōng zhī shèng dé ér yāo qí sì yǐ ！rǔ zhī chún míng yí yè qí jiā zhě ，bú kè méng qí zé yǐ ！suǒ wèi tiān zhě chéng nán cè ，ér shén zhě chéng nán míng yǐ ！suǒ wèi lǐ zhě bú kě tuī ，ér shòu zhě bú kě zhī yǐ ！

　　suī rán ，wú zì jīn nián lái ，cāng cāng zhě huò huà ér wéi bái yǐ ，dòng yáo zhě huò tuō ér luò yǐ 。máo xuè rì yì shuāi ，zhì qì rì yì wēi ，jǐ hé bú cóng rǔ ér sǐ yě 。sǐ ér yǒu zhī ，qí jǐ hé lí ；qí wú zhī ，bēi bú jǐ shí ，ér bú bēi zhě wú qióng qī yǐ 。

　　rǔ zhī zǐ shǐ shí suì ，wú zhī zǐ shǐ wǔ suì 。shǎo ér qiáng zhě bú kě bǎo ，rú cǐ hái tí zhě ，yòu kě jì qí chéng lì xié ?wū hū āi zāi ！wū hū āi zāi ！

　　rǔ qù nián shū yún ：“bǐ dé ruǎn jiǎo bìng ，wǎng wǎng ér jù 。”wú yuē ：“shì jí yě ，jiāng nán zhī rén ，cháng cháng yǒu zhī 。”wèi shǐ yǐ wéi yōu yě 。wū hū ！ qí jìng yǐ cǐ ér yǔn qí shēng hū ？yì bié yǒu jí ér zhì sī jí hū ？

　　rǔ zhī shū ，liù yuè shí qī rì yě 。dōng yě yún ，rǔ mò yǐ liù yuè èr rì ；gěng lán zhī bào wú yuè rì 。gài dōng yě zhī shǐ zhě ，bú zhī wèn jiā rén yǐ yuè rì ；rú gěng lán zhī bào ，bú zhī dāng yán yuè rì 。dōng yě yǔ wú shū ，nǎi wèn shǐ zhě ，shǐ zhě wàng chēng yǐ yīng zhī hū 。qí rán hū ？qí bú rán hū ？

　　jīn wú shǐ jiàn zhōng jì rǔ ，diào rǔ zhī gū yǔ rǔ zhī rǔ mǔ 。bǐ yǒu shí ，kě shǒu yǐ dài zhōng sàng ，zé dài zhōng sàng ér qǔ yǐ lái ；rú bú néng shǒu yǐ zhōng sàng ，zé suí qǔ yǐ lái 。qí yú nú bì ，bìng lìng shǒu rǔ sàng 。wú lì néng gǎi zàng ，zhōng zàng rǔ yú xiān rén zhī zhào ，rán hòu wéi qí suǒ yuàn 。

　　wū hū ！rǔ bìng wú bú zhī shí ，rǔ mò wú bú zhī rì ，shēng bú néng xiàng yǎng yú gòng jū ，mò bú dé fǔ rǔ yǐ jìn āi ，liǎn bú píng qí guān ，biǎn bú lín qí xué 。wú háng fù shén míng ，ér shǐ rǔ yāo ；bú xiào bú cí ，ér bú néng yǔ rǔ xiàng yǎng yǐ shēng ，xiàng shǒu yǐ sǐ 。yī zài tiān zhī yá ，yī zài dì zhī jiǎo ，shēng ér yǐng bú yǔ wú xíng xiàng yī ，sǐ ér hún bú yǔ wú mèng xiàng jiē 。wú shí wéi zhī ，qí yòu hé yóu ！bǐ cāng zhě tiān ，hé qí yǒu jí ！zì jīn yǐ wǎng ，wú qí wú yì yú rén shì yǐ ！dāng qiú shù qǐng zhī tián yú yī yǐng zhī shàng ，yǐ dài yú nián ，jiāo wú zǐ yǔ rǔ zǐ ，xìng qí chéng ；zhǎng wú nǚ yǔ rǔ nǚ ，dài qí jià ，rú cǐ ér yǐ 。

　　wū hū ，yán yǒu qióng ér qíng bú kě zhōng ，rǔ qí zhī yě xié ？qí bú zhī yě xié ？wū hū āi zāi ！shàng xiǎng ！